Địa điểm di tích nhà ông Nông Kỳ Chấn ở bản Nà Tạo (Hạ Đống, Long Châu)
Trong số này, tiêu biểu nhất là điểm di tích Cơ quan bí mật của Đảng ta ở nhà số 74, 76 phố Nam (huyện lỵ Long Châu). Thời kỳ 1939-1944, những khi về hoạt động ở Long Châu, Người thường đến nghỉ và làm việc tại đây. Căn phòng Bác ở nằm trên gác 2, chung vách với phòng của đồng chí Hoàng Văn Thụ, Lê Hồng Phong. Hiện đã được bài trí nguyên trạng như khi Người đã từng ở. Trong phòng có một chiếc giường ngủ bằng gỗ, một số vật dụng có kiểu dáng đầu thế kỷ XX như bàn ghế, gương soi, chậu rửa mặt… Ngay cạnh đó là phòng khách rộng rãi dùng làm nơi tiếp đón khách và tổ chức hội họp. Từ năm 2006, ngôi nhà này đã được nước bạn trùng tu, tôn tạo trở thành nhà trưng bày Hồ Chí Minh. Ở đó giới thiệu những hình ảnh, tài liệu hiện vật quý về hoạt động của Bác Hồ và các chiến sỹ Cách mạng Việt Nam ở Trung Quốc, chủ yếu là khu vực Long Châu.
Tại phố huyện Long Châu có di tích nhà ông Nông Nhân Bảo - bà Hai Nông ở 81 phố Bát Bảo, nay là 73 phố Doanh. Đây là cơ sở Cách mạng, một trạm liên lạc bí mật quan trọng do đồng chí Hoàng Văn Thụ trực tiếp gây dựng từ năm 1929. Nơi đây đã che chở, nuôi dưỡng các chiến sĩ Cách mạng Việt Nam, đồng thời là nơi tổ chức các lớp tập huấn chính trị, các cuộc họp quan trọng thời kỳ 1930 - 1944. Các cán bộ ở Bảo tàng Long Châu cho biết, quá trình chỉ đạo phong trào Cách mạng, Bác đã từng đến và ở tại ngôi nhà này. Trong đó có lần dừng chân của Bác tháng 8/1944 - trước khi trở về Pác Bó để lãnh đạo Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước.
Cán bộ BTLS và BT Long Châu khảo sát di tích tại bản Nà Tạo (Hạ Đống, Long Châu)
Cùng với các địa điểm trên, tại thị trấn Long Châu còn có di tích Văn phòng Hải ngoại số 1, Liên minh giải phóng dân tộc Việt Nam được lập năm 1941. Đây chính là cửa hàng may mặc Đức Hưng, một cơ sở bí mật tại số nhà 80, 82 phố Bạch Sa - nơi đồng chí Hoàng Văn Thụ từng lao động kiếm sống và hoạt động Cách mạng thời kỳ mới sang hoạt động ở đây. Ngày 9/8/1944, khi dẫn 18 thanh niên yêu nước từ Liễu Châu qua Long Châu về Pác Pó (Cao Bằng), Bác Hồ đã đến đây chỉ đạo việc sắp xếp các tổ chức bí mật ở Long Châu. Do đông người, ở ngay trung tâm phố thị có nguy cơ bại lộ, nên Bác Hồ đã cùng đoàn nhanh chóng chuyển về vùng nông thôn Hạ Đống. Điểm lưu trú đầu tiên là trường Tiểu học Hạ Đống. Sau đó là nhà ông Nông Kỳ Chấn (bản Nà Tạo), nhà ông Phan Toàn Trân (Bản Nà Thành) – những cơ sở tin cậy Bác từng ở mỗi khi về chỉ đạo hoạt động Cách mạng ở khu vực biên giới. Ngôi nhà nhỏ của gia đình ông Nông Kỳ Chấn nằm ngay dưới chân núi Phi Vân, gần với các địa điểm đồng chí Hoàng Văn Thụ và các chiến sĩ Cách mạng Việt Nam từng hoạt động như hang Nham Lôi, Ngườm Pác Sao… Tại đây, Bác đã ở ngay trong nhà ông và đã được các thành viên trong gia đình che chở, nuôi dưỡng, đảm bảo an toàn trong suốt thời gian đó. Không ít lần ông Nông Kỳ Chấn đã mưu trí giúp Bác thoát khỏi sự lùng sục, kiểm soát của an ninh thôn. Thời gian ở đây Bác còn được ông Nông Hiển Nghĩa (bản Nà Tạo) và nhiều người dân khác tận tình nuôi dưỡng, chở che. Gắn với các di tích trên là các di vật nhân dân Long Châu đã dùng để chăm nuôi Bác, đồ dùng Bác đã sử dụng khi ở đây như: Thùng đựng gạo, nồi nấu cơm ông Nông Hiển Nghĩa đã dùng nấu, đưa cơm tiếp tế cho Bác; chiếc bát sứ Bác đã dùng thời kỳ ở nhà ông Nông Kỳ Chấn (bản Nà Tạo)…
Bát sứ Bác đã dùng thời kỳ ở tại nhà ông Nông Kỳ Chấn (Bản Nà Tạo) hiện đang trưng bày tại NTB Hồ Chí Minh 74, 76 phố Nam (Long Châu)
Những tháng năm sau Cách mạng tháng Tám, Long Châu lại là nơi ghi dấu hoạt động của Bác ở Trung Quốc. Tại làng Bó Cục (trấn Hạ Đống) sát biên giới Việt - Trung hiện có điểm di tích “Bộ chỉ huy quân sự Trần Canh trong chiến dịch biên giới Việt Nam”. Đó là một ngôi nhà 2 tầng bằng khung gỗ, lợp ngói máng có chiều rộng 5,8m, sâu 10m nằm ngay cạnh đường. Nội dung tấm biển giới thiệu di tích cho biết: Tháng 1/1950 Bác Hồ đã bí mật sang Trung Quốc đề nghị Chính phủ Trung Quốc giúp đỡ nhân dân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Sau đó, Ban Chấp hành TW Đảng Cộng sản Trung Quốc đã ra quyết sách viện trợ toàn diện cho nhân dân Việt Nam trong cuộc kháng chiến chống Pháp. Tháng 7/1950, tướng Trần Canh được cử giúp Việt Nam trong chiến dịch Biên giới. Đồn chỉ huy của ông được thiết lập ngay tại ngôi nhà này. Nơi đây, chủ tịch Hồ Chí Minh và Bộ tham mưu Quân đội nhân dân Việt Nam đã nhiều lần gặp gỡ, cùng tướng Trần Canh nghiên cứu phương án tác chiến, chỉ đạo chiến đấu và đã giành thắng lợi trong chiến dịch Biên giới. Gắn với di tích này là điểm di tích Bệnh viện dã chiến Thủy Khẩu – nơi điều trị thương binh Việt Nam trong chiến dịch Biên giới. Ngày 19/12/1950 Bác đã đến thăm hỏi và động viên thương binh đang điều trị ở đây với tình cảm vô cùng thân thương, quý trọng.
Phòng nghỉ của Bác tại Cơ quan bí mật của Đảng ở 74, 76 phố Nam (Long Châu)
Cách mạng tháng Tám thành công, cuộc kháng chiến chống Pháp anh dũng của nhân dân Việt Nam giành thắng lợi, tri ân sự giúp đỡ của nhân dân Long Châu đối với sự nghiệp cách mạng Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nhiều lần mời các ân nhân Cách mạng hoặc thân quyến của họ sang thăm Việt Nam để bày tỏ lòng cảm ơn. Nhận lời mời của Bác, năm 1959, 1960, 1972 ông Nông Kỳ Chấn, Phan Toàn Trân, bà Hai Nông cùng nhiều người khác đã sang thăm Việt Nam trong sự đón tiếp nồng ấm, trọng thị của Bác và Chính phủ. Khi trở về, họ được tặng quà rất chu đáo theo sự căn dặn của Bác. Những kỷ vật đó đã được họ trân trọng nâng niu giữ gìn, sau đó tặng lại cho cơ quan văn hóa ở địa phương. Hầu hết hiện đang được lưu giữ, trưng bày tại tại di tích nhà số 74,76 phố Nam. Các địa điểm lưu dấu hoạt động của Bác ở Long Châu đã được nước bạn trân trọng giữ gìn. Trong đó, một số di tích đã được xếp hạng các cấp bảo vệ, trở thành địa điểm tham quan du lịch của nhân dân hai nước Trung – Việt.
Di tích, di vật lưu niệm về Bác Hồ thời kỳ ở Long Châu Trung Quốc là những bằng chứng sống động về quá trình hoạt động Cách mạng của Hồ Chủ Tịch ở đây. Đến thăm các di tích này, mỗi chúng ta đều cảm nhận sâu sắc những cống hiến lớn lao của Bác trên con đường giải phóng dân tộc, chống giặc ngoại xâm đầy gian nan thử thách. Đồng thời thấy được những tình cảm vô cùng thân thiết, sâu nặng nhân dân Long Châu đã giành cho Bác và Cách mạng Việt Nam./.
Bài: Chu Quế Ngân
Ảnh: Chu Quế Ngân, Nguyễn Gia Quyền
